در علم حقوق شکایات به دو دسته کلی شکایت حقوقی و شکایت کیفری تقسیم بندی می شود.
اختلافات و درگیری های میان افراد در جامعه ممکن است جنبه حقوقی یا کیفری داشته باشد. شکایات حقوقی بسیار گسترده هستند و نمی توان صرفا به یک سری موضوعات خاص محدود کرد. در واقع شکایاتی که جنبه کیفری نداشته باشند، حقوقی محسوب می شوند.
مطابق قانون کسی حق تعرض و نقض حقوق افراد در جامعه را ندارد، در غیر این صورت زمینه شکایت را فراهم می کند. اشخاصی که به جان، مال و ناموس مردم صدمه وارد می کنند، باید در برابر قانون پاسخگو باشند و مسئولیت رفع هرگونه خساراتی را برعهده دارند.
اصولا شکایت و طرح دعوی زمانی مطرح می شود که فردی به حق و حقوق قانونی خود نرسیده است که به همین سب باید برای دفاع از حقوق خود از طریق مراجع قضایی اقدام کند.
قانون برای دفاع از حقوق تضییع شده افراد روش های مختلفی را در نظر گرفته است تا بتوانند به بهترین شکل ممکن طرح شکایت کنند.
اصولا برخی افراد به جای استفاده از روش های قانونی برای طرح دعوی از طرق مختلف اقدام به طرح شکایت می کنند که در نهایت باید عواقب آن را بپذیرند. چه بسا بسیاری از افراد برای طرح شکایت از راه های قانونی ورود پیدا کرده و در نهایت نتیجه مثبت آن را مشاهده کردند.
در شکایات حقوقی عموما اشخاص ملزم به جبران خسارت به طرف مقابل می شوند که قانونا به مسئولیت رفع ضرر و زیان وارده را برعهده دارند.
طرح کلیه شکایات حقوقی در مراجع قضایی آیین و تشریفات خاص خود را دارد. اگر آیین قانونی در طرح شکایت رعایت نشود، مرجع صالح هیچگونه رسیدگی به آن نمی کند و در نهایت اشخاص در احقاق حق خود دچار مشکل می شوند.
در حال حاضر دعاوی حقوقی حجم بالایی از پرونده های دادگستری را به خود اختصاص داده اند و در این زمینه احکام مختلفی صادر شده است.
با توجه به این که پرونده های حقوقی مطرح شده در محاکم دادگستری بسیار متنوع هستند، نمی توان رای قاطع و ثابتی برای آن ها در نظر گرفت و ممکن است آرای دادگاه ها در خصوص یک شکایت حقوقی با یکدیگر متفاوت باشد.
در ارتباط با دعاوی حقوقی بین حقوقدانان اختلاف نظر زیادی وجود دارد و هر یک استدلال مختلفی در این زمینه دارند.
هیئت عمومی دیوان عالی کشور تا کنون آرای حقوقی بسیاری تحت عنوان وحدت رویه صادر کرده است و هدف این است که اختلافات در مورد پرونده های حقوقی برطرف شود و دادگاه برای صدور رای یک رویه تقریبا ثابتی را در پیش بگیرند.
اصولا رای وحدت رویه زمانی صادر می شود که علاوه بر اختلاف نظر، یک موضوع حقوقی نیاز به تفسیر بیشتری دارد یا با تغییر قانون مربوطه ابهامات فراوانی در ارتباط با نحوه صدور رای در محاکم قضایی وجود دارد.
در این صورت آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور با هدف ابهام زدایی و رفع اختلافات حقوقی موجود صادر می شوند که دادگاه ها ملزم به اجرای آن ها می باشند.
منظور از شکایت حقوقی چیست؟
مشکلات به وجود آمده در جامعه باعث شده است تا برخی افراد اختلافات و درگیری های خود را از طریق مراجع قضایی حل و فصل کنند.
همواره به افراد توصیه می شود که مشکلات خود را از طریق راه های قانونی و طرح آن در مراجع قضایی انجام دهند و یقینا قانون پشتیبان و حمایت کننده آن ها خواهد بود.
منظور از شکایت حقوقی آن است که برای شخصی مشکل قانونی به وجود آمده که جنبه حقوقی دارد و می تواند آن را در محاکم صالح مطرح کند.
به لحاظ قانونی منعی برای طرح شکایات اشخاص وجود ندارد و چنانچه زمینه شکایت فراهم باشد، می توان آن را در دادگاه ها مطرح کرد. در واقع هر شخصی این اختیار را دارد تا در صورت بروز مشکل از طرف مقابل شکایت کند و مراجع قضایی موظف به رسیدگی شکایات مردمی می باشند.
به طور مثال دعاوی ملکی نوعی از شکایت حقوقی محسوب می شوند که اقامه آن ها مستلزم رعایت تشریفات قانونی است. همچنین شکایت بابت مهریه جنبه حقوقی دارد که در دادگاه های خانواده به آن رسیدگی می شود.
در واقع طرح شکایت حقوقی حق قانونی هر شخصی به شمار می رود و از این بابت منعی در قانون وجود ندارد.
شکایت حقوقی چه زمانی مطرح می شود؟
همانطور که گفته شد، شکایت حقوقی زمانی مطرح می شود که اختلافات پیش آمده میان طرفین جنبه حقوقی داشته و دادگاه های صالح در مهلت تعیین شده به آن رسیدگی می کنند.
رسیدگی به شکایات حقوقی پیچیدگی های خاص خود را دارند و با توجه به نوع پرونده و شکایت طرح شده، نحوه دادرسی نیز متفاوت است. هر زمانی که شخص قصد اقامه دعوی حقوقی علیه کسی داشته باشد، می تواند آن را مطرح کرده تا در شرایطی معین به آن رسیدگی شود.
در صورتی که شخصی در امور حقوقی نظیر الزام به تنظیم سند، فسخ قرارداد و به طور کلی اختلافات رایج در قرارداد ها، مطالبه سفته و چک، اختلافات و امور مربوط به ورثه، مطالبه خسارت و غیره با رعایت تشریفات لازم اقدام به طرح شکایت حقوقی در دادگاه نماید، درخواست وی همراه با مدارک و مستندات موجود که ضمیمه پرونده می شود، در قالب یک شکایت حثوقی ایجاد شده و به دادگاه صالح با توجه به نوع و میزان خواسته برای رسیدگی ارجاع خواهد شد.
نحوه طرح شکایت حقوقی
نحوه و شرایط اقامه دعاوی حقوقی کاملا با دعاوی کیفری متفاوت است. اصولا رسیدگی به شکایات کیفری زمانبر است و نیازمند تحقیقات مقدماتی طولانی مدت می باشد.
اقامه دعوا یا طرح شکایت حقوقی با تقدیم دادخواست به عمل می آید. دادگاه در صورتی می تواند به دعاوی مدنی یا حقوقی رسیدگی نماید که دادخواست تقدیم شده باشد.
طرفین دعاوی حقوقی، خواهان و خوانده می باشند. خواهان شخصی است که حق ادعایی متعلق به او است و بنابراین نتیجه دادرسی هر که باشد، بر او بار می گردد. به نوعی بار طرح شکایت حقوقی برعهده خواهان است. در واقع خواهان دعوا را اقامه می کند.
خوانده به مدعی علیه معروف است و به هر شخصی گفته می شود که ادعایی علیه او مطرح شده باشد. به بیان دیگر خوانده شخصی است که دعوا علیه او اقامه شده و حق ادعایی علیه اوست و بنابراین نتیجه دادرسی نیز بر او تاثیر گذار می باشد.
رای دادگاه ممکن است در مواردی به نفع خواهان و به ضرر خوانده باشد یا بالعکس. در واقع هیچ تضمینی در طرح شکایات حقوقی وود ندارد که رای دادگاه به نفع کدام یک از طرفین باشد.
تقدیم دادخواست در شکایات حقوقی برعهده خواهان است. هر کسی که شکایت را مطرح می کند خواهان دعوا معرفی شده و طرف مقابل خوانده دعوا می باشد. دادگاه در صورتی دعوا مطرح شده را مورد رسیدگی قرار می دهد که خواهان دادخواست داده باشد.
مرجع صالح به رسیدگی شکایت حقوقی
شکایت حقوقی همانطور که از نام آن پیدا است، در محاکم حقوقی طرح می شوند. اقامه دعاوی حقوقی در صلاحیت دادگاه های حقوقی است که با توجه به نوعی پرونده در دادگاه های خاص مورد رسیدگی قرار می گیرند.
لازم به ذکر است که مراجع رسیدگی کننده به شکایات حقوقی و کیفری با هم تفاوت دارند و یکسان نیستند. دادگاه های حقوقی در ایران بر اساس نوع و موضوع شکایت از هم تفکیک شده اند و شکایتی باید در مرجع صالح به آن رسیدگی شود.
در ادامه به تعدادی از مراجع رسیدگی کننده به دعاوی حقوقی اشاره می کنیم.
دادگاه عمومی حقوقی
این دادگاه صلاحیت رسیدگی به شکایات حقوقی را دارد. دادگاه عمومی حقوقی در محل هایی که رئیس قوه قضاییه تشخیص دهد، تشکیل می گردد و تعیین قلمرو محلی و تعداد شعب آن با مقام مزبور است.
دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت رسیدگی نخستین به تمامی دعاوی و امور حقوقی (غیر کیفری) را دارد ، مگر آن که قانون در مواردی مرجع دیگری را تعیین کرده باشد.
دادگاه عمومی حقوقی به کلیه پرونده هایی که جنبه حقوقی داشته باشند، رسیدگی می کند که اگر قانون دادگاه دیگری را صالح دانسته باشد، رسیدگی شکایت به آن مرجع ارجاع داده می شود.
دادگاه عمومی در رایی که صادر می کند، لزومی ندارد به قانونی که رسیدگی به آن دعوا، شکایت یا امر خاص را در صلاحیت مرجع مزبور قرار داده استناد نماید؛ مگر این که به صلاحیت دادگاه ایراد شده باشد که در این صورت دادگاه مکلف است در رای صادره ابتدا ایراد عدم صلاحیت را اگر وارد نباشد، به طور مستند و مستدل رد نماید.
گفته شد که دادگاه عمومی صلاحیت رسیدگی به تمامی دعاوی حقوقی را داراست، مگر این که رسیدگی به امری صراحتا به موجب قانون در صلاحیت مرجع دیگری قرار گرفته باشد.
به طور مثال دعوای افراز ملکی که جریان ثبتی آن خاتمه یافته در صلاحیت اداره ثبت محل وقوع ملک است که مرجعی اختصاصی می باشد و بنابراین از صلاحیت دادگاه عمومی خارج است.
دادگاه خانواده
دادگاه خانواده تا پیش از تصویب و لازم الاجرا شدن قانون جدید حمایت خانواده از دادگاه های حقوقی عمومی به شمار می رفت. اما در حال حاظر یک مرجع اختصاصی می باشد که صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانواده را برعهده دارد.
ترکیب دادگاه خانواده با دادگاه عمومی حقوقی یکسان نیست زیرا این دادگاه با حضور رئیس یا دادرس علی البدل و قاضی مشاور زن تشکیل می شود که قضات آن باید حداقل چهار سال سابقه قضایی داشته باشند.
به موجب ماده 4 قانون حمایت خانواده، رسیدگی به امور و دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده است:
- نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
- نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح
- شروط ضمن عقد نکاح
- ازدواج مجدد
- جهیزیه
- مهریه
- نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت
- تمکین و نشوز
- طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن
- حضانت و ملاقات طفل
- نسب
- رشد، حجر و رفع آن
- ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجورین و وصایت در امور مربوط به آنان
- نفقه اقارب
- امور راجع به غایب مفقود الاثر
- سرپرستی کودکان بی سرپرست
- اهدای جنین
- تغییر جنسیت
شورای حل اختلاف
این مرجع به منظور حل اختلاف و صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی تحت نظر قوه قضاییه تشکیل می شود.
شوراهای حل اختلاف نیز به موجب قانون صلاحیت رسیدگی به برخی دعاوی را دارند و تقریبا در مورد بسیاری از دعاوی دادگاه ها طرفین را برای حل اختلاف و ایجاد صلح و سازش به شورای حل اختلاف ارجاع می دهند.
در واقع شورای حل اختلاف اختصاصا به پرونده های حقوقی رسیدگی نمی کنند بلکه شکایات کیفری که نیاز به صلح و سازش داشته باشد نیز در این مرجع رسیدگی می شود.
به طور مثال شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به چنین شکایات حقوقی را برعهده دارند:
- الف) دعاوی مالی راجع به اموال منقول تا نصاب دویست میلیون ریال
- ب) تمامی دعاوی مربوط به تخلیه عین مستاجره به جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه
- پ) دعاوی تعدیل اجاره بها به شرطی که در رابطه استیجاری اختلافی وجود نداشته باشد.
- ت) صدور گواهی حصر وراثت، تحریه ترکه، مهر و موم ترکه و رفع آن
- ث) ادعای اعسار از پرداخت محکوم به در صورتی که شورا نسبت به اصل دعوا رسیدگی کرده باشد.
- ج) دعاوی خانواده راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه
- چ) تامین دلیل
- ح) جرایم تعزیری که صرفا مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت باشد.
هزینه دادرسی شکایت حقوقی
طرح شکایت حقوقی علاوه بر تقدیم دادخواست، مستلزم هزینه دادرسی است. بدین معنا که اگر شاکی قصد طرح شکایت حقوقی در دادگاه را داشته باشد، باید ابتدا هزینه های مربوطه را پرداخت کند تا روند رسیدگی آغاز شود.
هزینه دادرسی باید از طرف خواهان پرداخت شود. در واقع وظایف اقامه دعاوی حقوقی با خواهان می باشد و ارائه دادخواست و هزینه دادرسی نیز باید به طور کامل از طرف وی انجام شود.
در صورتی که خواهان در شکایت حقوقی پیروز شود (یعنی رای به نفع آن صادر شود)، هزینه دادرسی به او استرداد می شود که پرداخت این هزینه باید از جانب خوانده صورت گیرد. اگر چنانچه خواهان توان پرداخت هزینه دادرسی در شکایت حقوقی را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار دهد که باید توسط دادگاه مورد پذیرش قرار گیرد.
چگونه دادخواست شکایت حقوقی تنظیم کنیم؟
طرح دعاوی حقوقی از طریق دادخواست صورت می گیرد و باید با رعایت تشریفات قانونی به مرجع صالح تقدیم شود.
در زمان تنظیم دادخواست شکایت حقوقی باید تمام اطلاعات ضروری از قبیل مشخصات خواهان (زوجه) و خوانده (زوج) درج شود و همچنین سایر مدارک لازم برای اثبات ادعا نیز ضمیمه شود.
خواهان باید تمام ادله و مدارکی که ادعای او را به اثبات برساند، در اختیار دادگاه صالح قرار دهد.
اصولا دادخواست نویسی توسط وکلا و کارشناسان حقوقی مجرب انجام می شود و باید کلیه شرایط و ضوابط قانونی در آن رعایت شود. به همین جهت تنظیم دادخواست شکایت حقوقی را می توانید به عهده سایت شکایت 24 قرار دهید تا به بهترین شکل ممکن نحوه تهیه و تنظیم آن صورت گیرد.
شکایت 24 با تجربه چندین ساله در زمینه تنظیم انواع اوراق قضایی نظیر شکوائیه، دادخواست، لوایح دفاعیه و غیره می تواند شما را در ارائه انواع دادخواست حقوقی یاری نماید.
با توجه به این که تنظیم دادخواست مستلزم رعایت اصول و تشریفات قانونی خاصی است، به شما توصیه می کنیم تهیه این گونه اوراق قضایی را به سامانه ما بسپارید.
آیا برای طرح شکایت حقوقی نیاز به مشاوره تخصصی دارید؟
طرح دعاوی حقوقی پیچیدگی های خاص خود را دارند و قطعا داشتن اطلاعات و دانش حقوقی می تواند در این زمینه بسیار کارساز باشد.
متاسفانه بسیاری از مسائل و مشکلات حقوقی به دلیل عدم اطلاع از راه و روش های قانونی می باشد و به همین جهت وجود وکیل و یا مشاور و کارشناس حقوقی مجرب می تواند در این زمینه بسیار موثر باشد.
در صورتی که قصد طرح شکایت حقوقی در مراجع قضایی را دارید، راه حل مناسب برای شما استفاده از خدمات و سرویس های متنوع سامانه شکایت 24 می باشد که می توانیم شما را در تمام مراحل شکایت راهنمایی کنیم.
طرح شکایات حقوقی کمی زمانبر و نیازمند رعایت یکسری موارد قانونی است که بدون بهره گیری از کارشناسان و مشاوران حقوقی مجرب عملا روند رسیدگی را دشوار می کند.
سامانه شکایت 24 با بهره مندی از مشاوران و کارشناسان مجرب و متخصص در امور حقوقی و کیفری و ارائه خدماتی نظیر مشاوره های تخصصی حقوقی، می تواند شما را در تمامی مراحل ثبت شکایت یاری نماید.
مشاوره برای طرح شکایت حقوقی توسط سایت شکایت 24 به صورت تخصصی انجام می شود و یقینا به راحتی می توانید اقدام به شکایت نمایید.
برای طرح شکایت حقوقی چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
اولین قدم برای طرح شکایت حقوقی، تقدیم دادخواست به دادگاه صالح است. سپس با پرداخت هزینه دادرسی شکایت حقوقی آغاز می شود.
برای طرح شکایت الزامی به تنظیم سند رسمی به کدام دادگاه باید مراجعه کرد؟
دعوا الزام به تنظیم سند رسمی در دادگاه عمومی حقوقی مطرح می شود.
چه مرجعی صلاحیت رسیدگی به شکایت طلاق از جانب زن را دارد؟
دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به شکایت طلاق را برعهده دارد.
تفاوت اصلی بین شکایت حقوقی و کیفری چیست؟
از تفاوت اصلی میان شکایات حقوقی و کیفری می توان به مرجع صالح رسیدگی کننده اشاره کرد. شکایت حقوقی در دادگاه حقوقی و شکایت کیفری در دادسرا و محاکم کیفری مطرح می شود.
